Ở vùng rừng già
huyền bí giáp biên giới Việt Lào phía cực tây Quảng Bình có nhiều truyền
thuyết kỳ lạ. Vùng này thuộc huyện Minh Hóa, tây giáp Lào, nam giáp
vùng Phong Nha Kẻ Bàng. Cư dân ở đây chủ yếu gồm các nhóm người thuộc
tộc người Chứt như Sách, Mày, Rục, Mã Liềng, Arem ... và người Nguồn,
vốn là người Kinh sinh sống lâu đời ở đây. Hàng năm vào ngày 15 tháng 3
âm lịch, ở đây có hội rằm tháng 3 của người Nguồn, còn gọi là hội chợ
tình Minh Hóa. Đây là lễ hội lớn trong năm với nhiều trò chơi dân gian,
với những điệu “ho lên” (hò) thuốc cá, “ho lên” kéo nôốc, “ho lên” kéo
lưới, hát đúm, hát sắc bùa, hát nhà trò, múa tiên, múa lăm vông, lăm
tơi... Lễ hội diễn ra cả ngày lẫn đêm, là dịp để các chàng trai cô gái
tìm bạn tự tình, thế nên mới gọi là chợ tình Minh Hóa. Đặc sản ở Minh
Hóa có món bồi (pồi), là món ăn được giã từ hạt ngô và sắn rồi đem hong
lên ăn với ốc đực (ốc khe); tằm; rau tớn; cải nương; ớt bay (ớt hiểm);
chè xanh; mật ong rừng; cá lăng; cá mát; cá chình khe và các loại lâm
sản đặc trưng khác .v.v.
Ai đã từng đến
Quảng Bình cũng đều sững sờ trước vẻ đẹp của con gái vùng Minh Hóa.
Ngoài dáng vẻ cao ráo, quyến rũ, phần đông các sơn nữ miền biên ải này
còn có nét đặc trưng là làn da trắng như tuyết, đôi môi đỏ như son và
mái tóc dài óng ả đen mượt như mun. Truyền thuyết kể lại rằng, vào thế
kỷ 18, thực dân Pháp xâm lược nước ta, khi kinh thành Huế thất thủ, vua
Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương được Tôn Thất Thuyết cùng các quần thần
thân tín hộ tống xuất bôn. Vì bị quân Pháp truy đuổi ráo riết nên nhà
vua và nghĩa quân phải ra tới Quảng Bình, chọn vùng rừng núi Minh Hóa
làm căn cứ địa. Đi theo hầu hạ nhà vua là hàng trăm cung tần mỹ nữ trong
cung. Sau khi phong trào Cần Vương thất bại, nhà vua bị bắt, những cung
tần mỹ nữ ở lại miền sơn cước này rồi lập gia đình sinh con đẻ cái.
Chính vì thế nên bây giờ vùng này nổi danh là miền gái đẹp (vốn là hậu
duệ của các cung tần mỹ nữ xưa kia). Cũng có truyền thuyết cho rằng, vì
vùng Minh Hóa chủ yếu là núi đá vôi nên nguồn nước ở đây rất sắc, ngọt,
nên đã ưu ái cho gái Minh Hóa làn da trắng mịn và mái tóc đen huyền óng ả
như thế .v.v.
[You must be registered and logged in to see this image.]Cây dây leo trong rừng nguyên sinh Quảng Bình Có rất nhiều
truyền thuyết về miền gái đẹp Minh Hóa, nhưng có một truyền thuyết lạ
rất ít người biết đến đó là truyền thuyết về cây cỏ máu, vốn là một loài
cây huyền bí trong rừng già được xem là phương thuốc làm nên miền gái
đẹp này.
Gọi là cỏ máu nhưng thực ra đó là loài cây dây leo rất lớn chỉ có trong
vùng rừng già Minh Hóa. Ngoài vùng này ra không đâu có loại cây này. Cây
cỏ máu thường leo vắt vẻo trên những cây cổ thụ trong rừng sâu như cây
chạc chìu. Thân cây cỏ máu thường có đường kính bằng bắp tay người lớn,
đôi khi bằng cả bắp đùi. Cỏ máu có hai loại gỗ trắng và gỗ đỏ. Khi dùng
làm thuốc, loại gỗ trắng không tốt bằng loại gỗ đỏ. Vốn xưa kia, người
Chứt, người Nguồn Minh Hóa sống trong rừng già, đói thì ăn bồi với ốc
đực, khát thì uống nước suối nước khe, đau ốm thì hái lá rừng, đào rễ
cây rừng xung quanh làm thuốc. Ấy vậy nhưng hầu hết đều mạnh khỏe và
sống thọ hơn so với người miền xuôi. Trước đây, người Chứt, người Nguồn
xem cây cỏ máu là cây thuốc bí truyền, họ chỉ hái về đủ dùng và không
bao giờ tiết lộ cho người ngoài. Nhưng thời nay, do nhiều lý do, chủ yếu
là lý do kinh tế nên họ đã bắt đầu hái về bán ở các phiên chợ ở thị
trấn Quy Đạt. Sau khi hái cỏ máu về, họ thường cắt khúc dài cỡ 40 đến 50
phân rồi đem bỏ vào hầm đất hầm (đốt) như đốt than cho đến khi vỏ cây
cháy sém, nhựa cây đủ độ chín thì lấy ra treo lên giàn bếp để dùng dần.
Đây là bí quyết xử lý để tạo nên phương thuốc cỏ máu. Bởi vì cỏ máu tươi
hái về dùng ngay sẽ không có tác dụng, ngược lại, nếu hầm (đốt cháy)
quá lửa cũng sẽ làm mất hết dược chất của nó.
Đúng như tên gọi,
cỏ máu có tác dụng chính là bổ máu, an thần, ăn ngon miệng, ngủ ngon
giấc. Người Chứt, người Nguồn Minh Hóa thường sử dụng cỏ máu để nấu nước
cho sản phụ uống sau khi sinh. Thường sau khi sinh, trong vòng ba ngày
đầu tiên, sản phụ sẽ được cho uống một loại nước được sắc từ rễ cây cỏ
tan (là một loại cây rừng nhỏ như cây lấu mọc trong rừng già Minh Hóa)
để xổ cho sạch khí thừa huyết hư ra ngoài. Đến ngày thứ tư, sản phụ sẽ
bắt đầu được cho uống nước sắc từ cây cỏ máu để bồi bổ khí huyết. Cách
sắc cỏ máu để dùng cũng khá đơn giản. Lấy khúc cỏ máu treo trên giàn bếp
xuống. Rửa sạch bồ hóng rồi dùng rựa đẽo nhỏ thành dăm bào. Đem bỏ đủ
lượng cỏ máu vừa đẽo ra vào nồi sắc lên, hàng ngày uống thay cho nước
chè, nước vối. Không chỉ sản phụ mới dùng được loại thuốc này mà ngay cả
người bình thường, nam phụ lão ấu gì cũng dùng tốt cả.
Nước sắc cỏ máu
thường có màu đỏ tươi như máu. Khi uống có vị chát nhẹ, ngọt nhẹ. Uống
xong có vị ngọt hậu rất dễ chịu. Có một điều lạ là nước sắc từ cỏ máu
không bao giờ bị thiu, dù chúng có bị để lâu đến mấy?!
Sản phụ nào đã từng dùng qua cỏ máu rồi thì sau này, ở các đợt lâm bồn
tiếp theo, sản phụ đó không được uống các loại lá khác như lá chè, lá
vối, lá vằng... mà bắt buộc phải dùng loại cỏ này để uống tiếp. Nếu
không như vậy thì sản phụ đó sẽ bị “cái cỏ” ngay. “Cái cỏ” là tiếng
người Nguồn chỉ sự không tốt, cũng giống như từ “uống lạc thuốc” của
người miền xuôi vậy!
Phụ nữ sau khi sinh uống nước cỏ máu sẽ rất nhanh hồi sức, khí huyết
nhanh chóng được bồi bổ đủ đầy. Làn da lại trắng hồng như tuyết, đôi môi
lại đỏ như son, suối tóc lại đen nhánh như mun. Y như thời thiếu nữ!
Ở miền nào cũng ẩn chứa trong mình những truyền thuyết đẹp. Miền gái đẹp
Minh Hóa này cũng vậy, có lẽ nào truyền thuyết về cây cỏ máu huyền bí
này là thật và đã tạo nên một miền gái đẹp như thế này chăng?